Process Hazard Analysis (PHA) | HAZOP
De eerste stap in de process safety lifecycle is het zichtbaar maken van de risico’s van het proces door een Process Hazard Analysis (PHA). Dit doen we “hoog over” met een HAZID of SWIFT studie of uitgebreid met een HAZOP studie:
– HAZID (HAZard IDentification)
HAZID (HAZard IDentification) is een techniek voor vroege identificatie van potentiële gevaren en bedreigingen. De studiemethode is een combinatie van identificatie, analyse en brainstormen op basis van de gevaren die op de checklist zijn geïdentificeerd. Het belangrijkste voordeel van HAZID is dat vroege identificatie en beoordeling van de kritieke HSE-gevaren essentiële input levert voor beslissingen over projectontwikkeling. Dit zal ertoe leiden dat veiligere en kosteneffectievere ontwerpopties worden aangenomen met minimale kosten voor verandering.
HAZID legt de nadruk op het gebruik van de checklist als aanleiding voor het team om te brainstormen. De kennis en creativiteit van het team wordt gebruikt om geloofwaardige oorzaken en daarmee toepasbaarheid van de gevaren te identificeren. Het is belangrijk dat de lijst met gevaren op een creatieve manier wordt gebruikt en niet als een rigide checklist. Alleen op deze manier worden nieuwe of ongebruikelijke gevaren onderkend, of worden specifieke combinaties van factoren geïdentificeerd als reden tot bezorgdheid.
De HAZID-checklist is alomvattend maar niet uitputtend. Het team moet ook bereid zijn om het brainstormproces te gebruiken om specifieke nieuwe of onvoorziene bronnen te identificeren.
Na bespreking van de globale kwesties kan het team de focus van het onderzoek aanscherpen en kan de ontwikkeling worden opgesplitst in een aantal duidelijk gedefinieerde gebieden.
Tijdens het onderzoek worden alle gevaren, die door het team worden geïdentificeerd, genotuleerd en beschreven op een HAZID-werkblad. De notulen van de HAZID-studie zijn zo gestructureerd dat ze een solide basis bieden voor de daaropvolgende overdracht van de juiste informatie.
– SWIFT (Structured What-If Technique)
is een simpel alternatief voor de HAZOP-methode. Je kan de SWIFT gebruiken bij bijvoorbeeld kleine veranderingen in de plant (MOC, management of change) of in de conceptfase van een project. Met deze methode haal je op een eenvoudige manier de hoogste risico’s boven water. Je kan dan in je designfase maatregelen meenemen om deze risico’s te verlagen.
De Structured What If Checklist (SWIFT) is een grondige, systematische, multidisciplinaire teamgeoriënteerde analysetechniek.
De Structured What-If Checklist (SWIFT) -studietechniek is ontwikkeld als een efficiënt alternatief voor HAZOP om zeer effectieve gevarenidentificatie te bieden wanneer kan worden aangetoond dat de omstandigheden de nauwkeurigheid van een HAZOP niet rechtvaardigen. SWIFT kan ook worden gebruikt in combinatie met of complementair aan een HAZOP.
Waarin verschilt de SWIFT-techniek van HAZOP?
HAZOP onderzoekt de installatie leiding voor leiding, vat voor vat, enz. SWIFT daarentegen is een systeemgeoriënteerde techniek die complete systemen of subsystemen onderzoekt eb verschilt dus wezenlijk van HAZOP. Om een uitgebreide identificatie van gevaren te garanderen, vertrouwt SWIFT op een gestructureerde brainstorm door een team van ervaren procesexperts met aanvullende vragen uit een checklist.
Zowel SWIFT als HAZOP vereisen de input van een team van procesexperts om de gevolgen van gevaren te evalueren die kunnen voortvloeien uit verschillende potentiële storingen of fouten die ze hebben geïdentificeerd.
Bij het beantwoorden van alle gestelde vragen over realistische afwijkingen van de normale beoogde werking van een proceseenheid, beoordeelt het team de waarschijnlijkheid van een incident, de mogelijke gevolgen en de toereikendheid van voorzorgsmaatregelen om het te voorkomen of te beperken als het zich voordoet. De “Wat-als?” vragen, die door elk teamlid (inclusief de teamleider en recorder) kunnen worden gesteld, zijn gestructureerd in verschillende categorieën.
Wanneer het team niet langer in staat is om aanvullende vragen in een categorie te identificeren, wordt een categorie-specifieke checklist geraadpleegd om aanvullende ideeën op te roepen en de volledigheid te garanderen.
De techniek is efficiënt omdat in het algemeen langdurige besprekingen worden vermeden over gebieden waarvan de gevaren goed worden begrepen of waarvan eerdere analyse heeft aangetoond dat er geen gevaren bestaan. De doeltreffendheid ervan bij het identificeren van gevaren komt voort uit het stellen van vragen op verschillende belangrijke gebieden, volgens een gestructureerd plan, om ervoor te zorgen dat alle verschillende soorten storingen of fouten die waarschijnlijk zullen resulteren in een gevaar binnen het onderzochte systeem, volledig worden gedekt. De SWIFT-analyse wordt verder versterkt door het gebruik van de checklists aan het einde van elke vraagcategorie, wat resulteert in een extra grondigheid.
– HAZOP (HAZard en OPerability studie)
is een uitgebreide studie waarbij je met vaste gidswoorden scenario’s beschrijft die afwijken van de normale situatie. Wat is de oorzaak van een afwijking en wat is het gevolg? Bijvoorbeeld het scenario “hoge druk”. De oorzaak is dat er een afsluiter dicht staat en het gevolg is dat de ontwerpdruk van een reactor wordt overschreden met als gevolg het vrijkomen van een grote hoeveelheid brandbare stof. Dit kan zonder beheersmaatregelen (het naakte risico of unmitigated risk) leiden tot één of meerdere gewonden of erger. Vervolgens bespreek je welke onafhankelijke beheersmaatregelen (independent protection layers) je hebt en of dat voldoende is om tot een acceptabel risico te komen.
Een belangrijk uitganspunt bij een HAZOP is het gebruik van de risicomatrix. Hier staat meestal op de x-as de kans en op de y-as de ernst van een afwijkende situatie.
De vraag is wat is een acceptabel risico?
Zware process safety incidenten komen gelukkig niet heel vaak voor. De hoogste risico’s die wij als maatschappij accepteren, in dit geval de kans op een dodelijk ongeval, zijn getallen die op zichzelf moeilijk zijn te vatten. Eén dodelijk slachtoffer per 100.000 jaar is een richtlijn die vaak wordt gehanteerd in de risicostudies. Klinkt als: dit zal in mijn tijd niet gebeuren…
Globaal zijn er in Nederland zo’n 9 miljoen werkenden die allemaal de kans hebben om 1 keer per 100.000 jaar door een niet natuurlijke oorzaak op het werk om te komen. Dat komt neer op 90 doden per jaar (!) (90 doden per 9.000.000 werkenden per jaar = 1 dode per 100.000 jaar). Dat zijn er dus 90 te veel. En 90 klinkt dan ineens weer heel anders dan 1 keer in de 100.000 jaar. En process safety incidenten leiden niet alleen tot persoonlijke schade maar ook tot schade aan het milieu en aan de installaties zelf (financieel risico). Geen reden om stil te zitten dus. Een HAZOP studie helpt enorm om dit in kaart te brengen.
Maar je kan ook niet oneindig blijven investeren in safety. Op een gegeven moment wegen de kosten niet meer tegen de baten op. Dit punt wordt ALARP genoemd: As Low As Reasonably Practicable
